کاتالیزور یکی از قطعات کلیدی در سیستم اگزوز خودرو است که نقش بسیار مهمی در کاهش آلایندگی و حفظ سلامت محیط زیست ایفا می‌کند. خرابی این قطعه نه‌تنها باعث افت راندمان موتور و افزایش مصرف سوخت میشود، بلکه ممکن است منجر به رد شدن خودرو در معاینه فنی نیز شود. شناخت به‌موقع علائم خرابی کاتالیزور و رعایت اصول نگهداری می‌تواند از بروز مشکلات پرهزینه جلوگیری کند. در این مقاله از بلاگ اکسون پارت، فروشگاه تخصصی قطعات و لوازم یدکی خودرو، به بررسی کامل نشانه‌های خرابی کاتالیزور و روش‌های کاربردی برای پیشگیری از آن می‌پردازیم.
کاتالیزور چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
کاتالیزور یا مبدل کاتالیستی (Catalytic Converter)، بخشی از سیستم اگزوز خودرو است که وظیفه آن کاهش گازهای آلاینده حاصل از احتراق موتور است. این قطعه با استفاده از واکنش‌های شیمیایی، گازهایی مانند مونوکسید کربن، هیدروکربن‌های نسوخته و اکسیدهای نیتروژن را به مواد بی‌ضررتری مانند دی‌اکسید کربن، نیتروژن و بخار آب تبدیل می‌کند.
مهم‌ترین علائم خرابی کاتالیزور
۱. افت قدرت و شتاب خودرو
گرفتگی یا انسداد در ساختار داخلی کاتالیزور می‌تواند باعث اختلال در خروج گازهای حاصل از احتراق شود و در نتیجه عملکرد موتور و شتاب‌گیری خودرو کاهش یابد.
۲. افزایش غیرطبیعی مصرف سوخت
کاتالیزور آسیب‌دیده باعث تغییر در نسبت هوا به سوخت میشود که در نتیجه، مصرف سوخت بالا می‌رود.
در صورت خرابی کاتالیزور، ECU خودرو به کمک سنسور اکسیژن یا سنسور دمای گاز خروجی، وضعیت غیرعادی را شناسایی کرده و چراغ Check Engine روشن میشود.
۴. بوی نامطبوع از اگزوز
یکی از نشانه‌های رایج، انتشار بوی تخم‌مرغ گندیده یا گوگرد از اگزوز است که ناشی از سوخت ناقص و عملکرد نادرست کاتالیزور است.
۵. صدای غیرعادی از اگزوز
در صورت شکستگی یا آسیب فیزیکی به کاتالیزور، ممکن است صدای تق‌تق یا زنگ‌زنگ از زیر خودرو شنیده شود، به‌خصوص هنگام شتاب‌گیری.
۶. رد شدن در معاینه فنی
اگر خودرو نتواند استانداردهای آلایندگی را پاس کند، احتمال زیادی وجود دارد که مشکل از کاتالیزور باشد.
دلایل اصلی خرابی کاتالیزور
- استفاده از سوخت بی‌کیفیت یا دارای سرب
- احتراق ناقص به دلیل خرابی شمع یا وایر
- نشت روغن یا ضدیخ به داخل سیستم اگزوز
- عملکرد نادرست سنسور اکسیژن (علائم خرابی سنسور اکسیژن)
- دمای بالای اگزوز و فشار بیش از حد
بیشتر بخوانید: اگزوز ماشین چه زمانی خراب میشود؟
راه‌های مؤثر برای پیشگیری از خرابی کاتالیزور ماشین
۱. استفاده از سوخت استاندارد و بدون آلودگی
سوخت بی‌کیفیت یکی از اصلی‌ترین عوامل تخریب کاتالیزور است. همیشه از بنزین معتبر و ترجیحاً سوخت‌های یورو ۴ به بالا استفاده کنید.
۲. نگهداری منظم سیستم احتراق
سرویس به‌موقع شمع‌ها، کوئل‌ها و انژکتورها باعث احتراق کامل سوخت شده و مانع ورود مواد نسوخته به کاتالیزور میشود.
۳. بررسی دوره‌ای سنسور اکسیژن
عملکرد دقیق سنسور اکسیژن باعث تنظیم مناسب سوخت و هوای ورودی میشود و از فشار آمدن به کاتالیزور جلوگیری می‌کند.
۴. جلوگیری از روشن نگه‌داشتن طولانی موتور در حالت درجا
کارکرد موتور در حالت ایستا بدون حرکت، باعث گرم شدن بیش از حد سیستم اگزوز و فرسایش سریع‌تر کاتالیزور میشود.
۵. استفاده از مکمل‌های پاک‌کننده مجاز
برخی افزودنی‌های سوخت استاندارد می‌توانند به کاهش رسوبات در کاتالیزور کمک کنند، البته با مشورت کارشناسان فنی استفاده شوند.
چه زمانی باید کاتالیزور خودرو تعویض شود؟
اگر نشانه‌های ذکرشده شدت گرفته یا خطای دائمی مرتبط با کاتالیزور در ECU ثبت شده باشد، معمولاً تعویض این قطعه ضروری است. به دلیل حساس بودن عملکرد آن، همیشه از کاتالیزورهای اصلی و باکیفیت استفاده کنید تا دوام بیشتری داشته باشند و از مشکلات ثانویه جلوگیری شود.
جمع‌بندی
کاتالیزور یکی از حیاتی‌ترین اجزای سیستم اگزوز خودرو است که توجه به وضعیت آن، نه‌تنها برای سلامت خودرو بلکه برای محیط‌زیست نیز اهمیت زیادی دارد. با شناخت علائم هشداردهنده، سرویس‌های منظم و استفاده از قطعات اصلی می‌توان از خرابی زودهنگام این قطعه مهم جلوگیری کرد.
اکسون پارت به عنوان فروشگاه تخصصی قطعات و لوازم یدکی خودرو، مجموعه‌ای کامل از کاتالیزورها و سنسورهای اصلی و با ضمانت را عرضه می‌کند. با تهیه قطعات مطمئن از اکسون پارت، عمر مفید خودروتان را افزایش دهید و هزینه‌های تعمیرات را کاهش دهید.